4 Απριλίου 2019

Ο Αβικένας για τη νοητική ενόραση

Γραμματόσημο με τη μορφή του Αβικέννα
(Αλγερία)

Όταν κάποιος μπορεί και αποκτά γνώση μέσα από τον εαυτό του, η ισχυρή αυτή δύναμη λέγεται "ενόραση". Σε μερικούς ανθρώπους αυτή είναι τόσο ισχυρή, ώστε εκείνοι δεν χρειάζονται μεγάλη προσπάθεια, διδασκαλία ή ενεργοποίηση, προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τον ενεργητικό νου. (...) Πράγματι, φαίνεται σαν κανείς να γνωρίζει τα πάντα από μέσα του. (...) Τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι νοητές αλήθειες αποκτώνται μόνον όταν καταστεί δεδομένος ο μέσος όρος ενός συλλογισμού.[1] Και αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: άλλοτε μέσω της ενόρασης, η οποία είναι μια ενέργεια του νου μέσω της οποίας αυτός συλλαμβάνει άμεσα τον μέσο όρο· και αυτή η δύναμη της ενόρασης είναι η ταχύτητα της αντίληψης.[2] Άλλοτε όμως ο μέσος όρος γίνεται γνωστός μέσω της διδασκαλίας, μολονότι και πάλι οι πρώτες αρχές της διδασκαλίας αποκτώνται μέσω της ενόρασης, εφόσον όλη η γνώση μπορεί τελικά να αναχθεί σε ορισμένες ενορατικές αρχές, οι οποίες μεταδίδονται από εκείνους που τις συνέλαβαν για πρώτη φορά στους μαθητές τους. Είναι επομένως δυνατόν να βρει κανείς την αλήθεια μέσα στον εαυτό του, και έτσι να πραγματοποιήσει τον συλλογισμό στη διάνοιά του χωρίς κανέναν δάσκαλο. (…) Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να υπάρξει κάποιος άνθρωπος του οποίου η ψυχή να διαθέτει τόση καθαρότητα, και να είναι τόσο έντονα προσηλωμένη στις λογικές αρχές, ώστε να φλέγεται από ενόραση, δηλαδή από την πρόσληψη της έμπνευσης η οποία προέρχεται από τον ενεργητικό νου, όσον αφορά τα πάντα. Και έτσι οι μορφές όλων των πραγμάτων που περιέχονται στον ενεργητικό νου να είναι αποτυπωμένες στην ψυχή του, είτε όλες μαζί είτε σχεδόν όλες, επειδή τις αποδέχεται όχι απλώς από κάποια αυθεντία, αλλά εξαιτίας της λογικής τους τάξης, η οποία συμπεριλαμβάνει όλους τους μέσους όρους. Διότι, εφόσον αφορούν τα πράγματα που γίνονται γνωστά μόνο μέσω των αιτιών τους, οι πεποιθήσεις που γίνονται δεκτές εξαιτίας κάποιας αυθεντίας δεν έχουν λογική βεβαιότητα. 

Αβικέννας, Περί Ψυχής (Kitab al-Najat) II 6.vi, 35-37 Rahman

(Αμπού Μπακρ Ιμπν Τουφάυλ, Ο Δρόμος του Λόγου. Χάυυ Ιμπν Γιακζάν ή Τα μυστικά της φιλοσοφίας της Ανατολής. Ένα φιλοσοφικό μυθογράφημα, Εισ.-μτφρ.-σχ. Παύλος Καλλιγάς, εκδ. Εκκρεμές, Αθήνα 2018, 243-44).    




[1] Πρβλ. Αριστοτ., Αναλ. Ύστ. Α 6, 75a13, και Θεμιστίου, Εις τα Αναλ. Ύστ. (CAG V 1) 13, 27.10: παν γαρ μέσον αίτιον της συναγωγής του συμπεράσματος.
[2] Πρόκειται για αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλεί αγχίνοιαν: βλ. Αναλ. Ύστ. Α 34, 89b10-11: η δ’ αγχίνοια εστιν ευστοχία τις εν ασκέπτω χρόνω του μέσου. Πρβλ. επίσης Πλωτίνου, Ενν.  IV 6.3.63-7.

24 Φεβρουαρίου 2019

319. Georgia on My Mind: Petritsi and the Proclus Revival

319. Georgia on My Mind: Petritsi and the Proclus Revival

The Neoplatonist Proclus gets mixed reviews from Christians, as Nicholas of Methone refutes him but the Georgian philosopher Ioane Petritsi helps to revive his thought.

Further Reading

• L. Alexidze (trans.), Ioane Petrizi: Kommentar zur Elementatio theologica des Proklos (Amsterdam: 2009).

• P. Adamson and F. Karfik, “Proclus’ Legacy,” in All From One: a Guide to Proclus, ed. P. d’Hoine and M. Martijn (Oxford: 2016), 290-321.
• L. Alexidze, “The Supreme One: Its Transcendence and its ‘Kataphatic’ Characteristics in Ioane Petritsi’s Philosophy,” Bochumer philosophisches Jahrbuch für Antike und Mittelalter 20 (2017), 63-86.
• S. Gersh (ed.), Interpreting Proclus: from Antiquity to the Renaissance (Cambridge: 2014).
• L. Gigineishvili, The Platonic Theology of Ioane Petrisi (Piscataway: 2007).
• S. Mariev (ed.), Byzantine Perspectives on Neoplatonism (Berlin: 2017).
• G. Podskalsky, “Nicholas von Methone und die Proklos-Renaissance in Byzanz,” Orientalia Christiana Periodica 42 (1976), 509-23.
• J.M. Robinson, “Dionysius against Proclus: the Apophatic Critique of Nicholas of Methone’s Refutation of the Elements of Theology,” in D.D. Butorac and D.A. Layne (eds), Proclus and his Legacy (Berlin: 2017), 249-69.
Stanford Encyclopedia: Joane Petrizi

13 Φεβρουαρίου 2019

Review: Lamberton on Baltzly, Finamore, and Miles, Proclus: Commentary on Plato’s ‘Republic’. Volume I

Image result for Baltzly, Finamore, and Miles, Proclus: Commentary on Plato’s ‘Republic’. Volume I
Robert Lamberton (of Homer the Theologian fame) has published a very review of the new Cambridge UP translation of the first half of Proclus's Commentary on the Republic. Great review of great scholarship of a great work by a great ancient thinker. Read it at BMCR here. The specs for the volume are as follows:

Dirk Baltzly, John F. Finamore, Graeme Miles, Proclus: Commentary on Plato's 'Republic'. Volume I: Essays 1-6. Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2018. Pp. xii, 431. ISBN 9781107154698. £79.99.
The book's official page at CUP, with TOC, can be found here.

6 Φεβρουαρίου 2019

Langermann on Renger and Stavru (eds.), Pythagorean Knowledge from the Ancient to the Modern World


Image result for Pythagorean Knowledge from the Ancient to the Modern World: Askesis, Religion, Science

BMCR has just posed a review by Tzvi Langermann of the fascinating volume Pythagorean Knowledge from the Ancient to the Modern World: Askesis, Religion, Science. Episteme in Bewegung: Beiträge zu einer transdisziplinären Wissensgeschichte, 4.  Edited by Almut-Barbara Renger and Alessandro Stavru. Wiesbaden:  Harrasowitz Verlag, 2016. The title covers 'Pythagoreanism' in virtually every conceivable permutation of the term, and, perhaps even more importantly, it also addresses why there are so many permutations of the term in the first place. It promises to be a must-read for anyone interested in the subject. Langermann's review offers a fine summary at the BMCR site here. A TOC for the volume is available at the Harrasowitz website, here.

4 Μαρτίου 2018

New book: Timotin, La prière dans la tradition platonicienne, de Platon à Proclus




Andrei Timotin's latest has just been published - a comprehensive treatment of prayer in the Platonic Tradition. His book on demonology in Platonism is the definitive treatment on the subject, and really a must-read for anyone interested in demons and divine intermediaries in late ancient Mediterranean literature, so this one promises to be worthwhile as well.
From the Brepols website:
Andrei Timotin, La prière dans la tradition platonicienne, de Platon à Proclus
Languages: French

Le présent ouvrage étudie la prière comme catégorie de la pensée religieuse platonicienne, de Platon à la fin de l’Antiquité.

The present book studies prayer as a category of Platonic religious thought, from Plato to Late Antiquity. Following a chronological framework (Plato, the pseudo-Platonic Second Alcibiades, Maximus of Tyre, Plotinus, Porphyry, Iamblichus, Proclus), the book examines the relationship between philosophical reflection on prayer and a series of themes and related topics: the criticism and the interpretation of traditional cults, the conceptualization of religious emotions, the philosophical explanation of how astrology and magic work, the theories of the soul, and the theological description of reality in Late Neoplatonism.
The book aims to contribute to shed new light on the relationship between religion and philosophy in Antiquity and, in particular, on the forms of “scientific” religion that appear and develop in the philosophical schools in Late Antiquity. Special attention is paid to the relationship between philosophy, religion, and rhetoric. The rhetorical dimension of prayer is explored in relation to the role of persuasion and emotion in prayer and to the idea that exegetical commentary represents a hymn in prose addressed to the gods.
Le présent ouvrage a pour objet la prière comme catégorie de la pensée religieuse platonicienne, de Platon à la fin de l’Antiquité. En suivant un plan chronologique (Platon, le Second Alcibiade pseudo-platonicien, Maxime de Tyr, Plotin, Porphyre, Jamblique, Proclus), il étudie la relation entre la réflexion philosophique sur la prière et une série de thèmes et de questions connexes : la critique et l’interprétation des cultes traditionnels, la conceptualisation des émotions religieuses, l’explication philosophique du fonctionnement de l’astrologie et de la magie, les théories de l’âme et la description théologique du réel dans le néoplatonisme tardif.
Cette recherche souhaite contribuer à jeter un éclairage nouveau sur les rapports entre religion et philosophie dans l’Antiquité et, en particulier, sur les formes « scientifiques » de religion qui apparaissent et se développent dans les écoles philosophiques à la fin de l’Antiquité. Une attention particulière est prêtée à la relation entre philosophie, religion et rhétorique. La dimension rhétorique de la prière est explorée en relation avec le rôle de la persuasion et de l’affectivité dans la prière et avec la conception selon laquelle le commentaire exégétique représente un hymne en prose adressé aux dieux.
Andrei Timotin est chercheur à l’Académie roumaine et maître de conférences associé à l’Université de Bucarest. Il a publié, sur les rapports entre philosophie et religion dans la pensée grecque, "La démonologie platonicienne. Histoire de la notion de daimôn de Platon aux derniers néoplatoniciens" (Brill, 2012) et, en collaboration avec John Dillon, "Platonic Theories of Prayer" (Brill, 2016).
Table of Contents
I. Introduction
II. Platon. Prières des impies, prières des sages
1. Prier selon la loi
2.  Les prières platoniciennes et la tradition religieuse

III. Le Second Alcibiade. À la recherche de la prière idéale
1. Le Second Alcibiade et la pensée religieuse à l’époque hellénistique
2. La prière de l’ἄφρων : demander un mal au lieu d’un bien
3. La prière pour les ἐσθλά du poète anonyme
4. La prière des Athéniens et la prière des Spartiates

IV. Maxime de Tyr. Prière traditionnelle et prière du philosophe
1. La critique de la prière traditionnelle
2. La définition d’une « prière du philosophe »

V. Plotin. Prière « magique » et prière du νοῦς
1. Prière, providence et responsabilité individuelle
2. Les prières peuvent-elles contraindre les astres ?
3. Prier et attendre Dieu

VI. Porphyre. Hiérarchie des êtres divins, hiérarchie des prières
1. La défense de la prière dans le Commentaire sur le Timée
2. La Lettre à Anébon : prier n’est ni contraindre, ni pâtir
3. La place de la prière dans la théorie du sacrifice
4. Prière du sage, prière des théurges

VII. Jamblique. La prière théurgique
1. Les réponses de Jamblique aux objections de Porphyre
2. La théorie de la prière de Jamblique
3. La prière finale de la Réponse à Porphyre (De mysteriis)

VIII. Proclus. La prière cosmique
1. L’οὐσία de la prière
2. La τελειότης de la prière
3. Les causes et les modes de la prière
4. La pratique de la prière

IX. Conclusions
Bibliographie
1. Sources
2. Littérature secondaire
Index locorum
Index rerum
Index verborum

21 Νοεμβρίου 2017

New book: Brill’s Companion to the Reception of Plato in Antiquity




Image result for Brill’s Companion to the Reception of Plato in Antiquity
Brill’s Companion to the Reception of Plato in Antiquity. Edited by Harold Tarrant, University of Newcastle Australia, Danielle A. Layne, Gonzaga University, Dirk Baltzly, University of Tasmania and Monash University, and François Renaud, Université de Moncton. Brill's Companions to Classical Reception 13. Leiden: Brill, 2018.
Courtesy of the website at Brill: "Brill’s Companion to the Reception of Plato in Antiquityoffers a comprehensive account of the ways in which ancient readers responded to Plato, as philosopher, as author, and more generally as a central figure in the intellectual heritage of Classical Greece, from his death in the fourth century BCE until the Platonist and Aristotelian commentators in the sixth century CE. The volume is divided into three sections: ‘Early Developments in Reception’ (four chapters); ‘Early Imperial Reception’ (nine chapters); and ‘Early Christianity and Late Antique Platonism’ (eighteen chapters). Sectional introductions cover matters of importance that could not easily be covered in dedicated chapters. The book demonstrates the great variety of approaches to and interpretations of Plato among even his most dedicated ancient readers, offering some salutary lessons for his modern readers too."

Table of contents


Acknowledgements
Abbreviations
Notes on Contributors
Introduction
Part I. Early Developments in Reception
Introduction: The Old Academy to Cicero
1 Speusippus and Xenocrates on the Pursuit and Ends of Philosophy
Phillip Sidney Horky
2 The Influence of the Platonic Dialogues on Stoic Ethics from Zeno to Panaetius of Rhodes
Francesca Alesse
3 Plato and the Freedom of the New Academy
Charles E. Snyder
4 Return to Plato and Transition to Middle Platonism in Cicero
François Renaud
Part II. Early Imperial Reception of Plato
Introduction: Early Imperial Reception of Plato
5 From Fringe Reading to Core Curriculum: Commentary, Introduction and Doctrinal Summary
Harold Tarrant
6 Philo of Alexandria
Sami Yli-Karjanmaa
7 Plutarch of Chaeronea and the Anonymous Commentator on the Theaetetus
Mauro Bonazzi
8 Theon of Smyrna: Re-thinking Platonic Mathematics in Middle Platonism
Federico M. Petrucci
9 Cupid's Swan from the Academy (De Plat. 1.1, 183): Apuleius' Reception of Plato
Geert Roskam
10 Alcinous' Reception of Plato
Carl S. O'Brien
11 Numenius: Portrait of a Platonicus
Polymnia Athanassiadi
12 Galen and Middle Platonism: The Case of the Demiurge
Julius Rocca
13 Variations of Receptions of Plato during the Second Sophistic
Ryan C. Fowler
Part III. Early Christianity and Late Antique Platonism
Introduction: Early Christianity and Late Antique Platonism
14 Origen to Evagrius
Ilaria Ramelli
15 Sethian Gnostic Appropriations of Plato
John D. Turner
16 Plotinus and Platonism
Lloyd P. Gerson
17 Porphyry
Michael Chase
18 The Anonymous Commentary on the Parmenides
Dennis Clark
19 Iamblichus, the Commentary Tradition, and the Soul
John Finamore
20 Amelius and Theodore of Asine
Dirk Baltzly
21 Plato's Political Dialogues in the Writings of Julian the Emperor
Dominic J. O'Meara
22 Plato's Women Readers
Crystal Addey
23 Calcidius
Christina Hoenig
24 Augustine's Plato
Gerd Van Riel
25 Orthodoxy and Allegory: Syrianus' Metaphysical Hermeneutics
Sarah Klitenic Wear
26 Hermias: On Plato's Phaedrus
Harold Tarrant and Dirk Baltzly
27 Proclus and the Authority of Plato
Jan Opsomer
28 Damascius the Platonic Successor: Socratic Activity and Philosophy in the 6th Century CE
Sara Ahbel-Rappe
29 The Anonymous Prolegomena to Platonic Philosophy
Danielle A. Layne
30 Olympiodorus of Alexandria
Michael Griffin
31 Simplicius of Cilicia: Plato's Last Interpreter
Gary Gabor
Conclusion
Bibliography
General Index
Index Locorum

6 Νοεμβρίου 2017

Το δραματικό στοιχείο στην οντολογία του Πλωτίνου

36467500


Λαμπρινός Ευστ. Πλατυπόδης, Το δραματικό στοιχείο στην οντολογία του Πλωτίνου,  εκδ. Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα 2015, σσ. 220.

Πολύ καλή είναι η διατριβή του Λ. Ε. Πλατυπόδη πάνω στη φιλοσοφία του ιδρυτή του νεοπλατωνισμού Πλωτίνου. Λίγες είναι οι διαφωνίες μου. Για παράδειγμα, δεν συμφωνώ ότι η υπέρτατη αρχή του νεοπλατωνικού συστήματος με την ονομασία Εν στερείται παντελώς ετερότητας. Το χωρίο προς υπεράσπιση της άποψης αυτής που φέρνει ο συγγραφέας είναι σωστό, αλλά άλλα χωρία  των Εννεάδων, όπως έδειξα στην βιβλιοκριτκή μου για το έργο του Γεωργίου Λέκκα, Πλωτίνος. Προς μία οντολογία του τρόπου (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση 2009) στο περιοδικό Κριτικά 2009-20 (Έντυπη έκδοση: Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα 2009, 193-202) δείχνουν το αντίθετο. Επίσης, το πρόβλημα του κακού δεν συζητείται εκτενώς, αν και κάτι τέτοιο θα ήταν αναμενόμενο σε ένα έργο που χωρίς να εστιάζει στην τραγικότητα έχει ως θέμα του τη δραματικότητα, η οποία είναι γένος της πρώτης (βέβαια ορθά ο συγγραφέας διευκρινίζει ότι οριοθετεί το θέμα του εκλαμβάνοντας την έννοια του δραματικού με την κυριολεκτική σημασία του, και όχι ως το δυσάρεστο, το οδυνηρό, το θλιβερό, το συγκινητικό, το συνταρακτικό και το ταραχώδες -σ. 17).

Με κάτι άλλο που δεν συμφωνώ είναι η υιοθέτηση από τον συγγραφέα της άποψης του John Rist ότι η ψυχή κατά την άνοδό της στο Εν δεν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με Αυτό. Ο Rist επιχειρηματολογεί στη βάση της απρόσιτης ετερότητας του Ενός. Ωστόσο, ο ίδιος ο Πλωτίνος δεν διευκρινίζει το θέμα. Όμως εφόσον ο ίδιος ο σοφός κατάφερε τέσσερις φορές να επιτύχει την μυστική ένωση με το Εν, σημαίνει ότι σε μεγάλο βαθμό ταυτίστηκε με τον Θεό. Αυτός ήταν και ο στόχος πολλών μυστηριακών λατρειών της ύστερης αρχαιότητας, δηλαδή η αποθέωση του μυημένου. Ας σημειωθεί εδώ η αντίφαση του συγγραφέα, ο οποίος ενώ πρωτύτερα είχε αρνηθεί την ετερότητα του Ενός, τώρα αναφέρεται στην άποψη του Rist, επαναφέροντάς την στο προσκήνιο, και μάλιστα την αποδέχεται! (σ. 184). Η αντίφαση και η απροσεξία του συγγραφέα είναι σκόπιμες, διότι έτσι επιβεβαιώνεται η θέση του περί της ύπαρξης δραματικότητας στη διαδικασία επιστροφής της Ψυχής, ιδιαίτερα όταν φθάνει πλησίον του Ενός. Έτσι όμως ο συγγραφέας παραποιεί τα δεδομένα του και χρησιμοποιεί μία προκρούστεια λύση. Με την εμμονή του περί της δραματικότητας στο έργο του Πλωτίνου, ο Πλατυπόδης αναζητά τον χριστιανισμό σε λανθασμένη τοποθεσία!

Κατά τα άλλα, πολύ καλή είναι η ανάλυση της Ψυχής στο έργο του Πλωτίνου και ευρηματικό και πετυχημένο το νέο σχεδιάγραμμα της πλωτινικής ψυχολογίας που παρέχεται στη σελίδα 114, γλαφυρός και προσεγμένος ο λόγος, ορθή η χρήση της ορολογίας και πλούσια και ενημερωμένη η βιβλιογραφία. Επομένως, συνιστώ το βιβλίο αυτό τόσο στους ειδήμονες ελληνιστές και μελετητές του νεοπλατωνισμού, όσο και στους φιλόπονους αναγνώστες ως εισαγωγικό έργο στη φιλοσοφία του Πλωτίνου.

2 Οκτωβρίου 2017

New journal: Akropolis



The Center for Hellenic Studies (Podgorica, Montenegro) is pleased to announce the launch of its annual publication, Akropolis: Journal of Hellenic Studies.

Akropolis is an international peer-reviewed annual scholarly journal, devoted to the study of Hellenic culture and civilization from antiquity to the present, featuring high-quality research in all areas of Hellenic studies: philosophy, religion, archaeology, history, law, literature, philology, art.
To be considered for publication in the first volume of Akropolis, manuscripts should be submitted to akropolis@helenskestudije.me by December 5th 2017.
Prospective authors should consult the Instructions for Authors, as well as the Publication Ethics and Malpractice Statement. 
Executive Director of the new Journal is the Montenegrin researcher Filip Ivanović.

19 Σεπτεμβρίου 2017

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ



Πορτραίτο του 19ου αιώνα του μάγου και 
νεοπλατωνικού στοχαστή της Αναγέννησης 
Τζον Ντη (1527-1609)
που φυλάσσεται στη Wellcome Library
 του Λονδίνου.

Ω, Θεέ μου, πόσο βαθιά είναι τούτα τα μυστήρια! Και το όνομα EL αποδίδεται σε τούτο το γράμμα! Και για του λόγου το αληθές, παρατηρούμε ότι απαντά στη δεκαδική αξία του Σταυρού, αφού ξεκινώντας από το πρώτο γράμμα του αλφαβήτου, το L είναι το δέκατο γράμμα, και μετρώντας ανάποδα από το γράμμα X, ανακαλύπτουμε ότι βρίσκεται στη δέκατη θέση, και από τη στιγμή που έχουμε αποδείξει ότι υπάρχουν δύο τμήματα του Σταυρού, και υπολογίζοντας την αριθμητική αξία τους, είναι ξεκάθαρο πως παράγεται η εκατοντάδα. Και αν πολλαπλασιάσουμε αυτά τα δύο μέρη, σύμφωνα με τον νόμο των τετραγώνων, το γινόμενο είναι 2500. Αυτό το τετράγωνο, συγκρινόμενο με το τετράγωνο του πρώτου κυκλικού αριθμού (εννοεί το πέντε) κι εφαρμοσμένο σε αυτό, δίνει μια διαφορά της τάξεως του εκατό, που είναι ο Σταυρός ερμηνευμένος από το τετράγωνο της Δεκάδας, κι αναγνωρίζεται ως εκατό. Κατά συνέπεια, αφού το παραπάνω εμπεριέχεται εντός του σχήματος του Σταυρού, επίσης αντιπροσωπεύει την ενότητα. Από τη μελέτη των θεωριών του Σταυρού, των πλέον τιμημένων από  όλες, παρακινούμαστε να αξιοποιήσουμε αυτή την πρόοδο, ήτοι ένα-δέκα-εκατό, κι αυτή είναι η δεκαδική αναλογία του Σταυρού όπως αποκαλύπτεται σε εμάς.

Σχόλια του μεταφραστή:

1. Όσον αφορά το EL, ο ενθουσιασμός του Ντη οφείλεται στο γεγονός ότι αυτή η λέξη αντιστοιχεί στο εβραϊκό אל (Ελ), που σημαίνει Κύριος, και αναφέρεται στον Θεό, και στη λατινική μεταφορά του εμπεριέχει το 50. Επίσης, αν προστεθούν αριθμολογικά οι αριθμητικές αξίες του א (Άλεφ) που αντιστοιχεί στο 1, και του ל (Λαμέντ) που αντιστοιχεί στο 30, τότε θα βρεθούμε πάλι μπροστά στο 4! Καθώς 30+1=31, άρα 3+1=4.

2. Το ρωμαϊκό λατινικό γράμμα L βρίσκεται ακριβώς στο μισό, μεταξύ του πρώτου γράμματος, του Α, και του 21ου, του X. Συμβολίζει με αυτόν τον τρόπο το μισό του σταυρού της Μονάδας κι εμπεριέχει το μισό της δεκάδας, καθώς το X αριθμητικά είναι το δέκα.

Τζων Ντη, Ιερογλυφική Μονάδα, μτφρ.-σχ. Παναγιώτης Κάρδαρης-Ευαγγελία Θώμου, εκδ. Άλλωστε, Αθήνα χ.χ., 108-109.

10 Αυγούστου 2017

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΠΕΙΡΟΥ, ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΟΣΜΩΝ

Αλμπερτίνος. Ω, Φιλόθεε, οι φωνές του όχλου, η αγανάκτηση των αχρείων, οι διαμαρτυρίες των αφυών, η περιφρόνηση των σατράπηδων, η ανοησία των μωρών, η κουταμάρα των σχολαστικών, οι κατηγορίες των πλανερών, οι μομφές των μηχανορράφων και η δυσφήμιση των φθονερών, δεν θα μπορέσουν να μου στερήσουν την ευγενή σου όψη, μήτε θα με διώξουν από τη θεϊκή μας συζήτηση. Κρατήσου, αγαπητέ μου Φιλόθεε, κρατήσου∙ μην αποκαρδιώνεσαι και μην υποχωρείς, ακόμη κι αν η μεγάλη και σπουδαία σύγκλητος της μωρής άγνοιας σας απειλεί με πλήθος συνωμοσιών και τεχνασμάτων, λαχταρώντας να καταστρέψει το θειο έργο και την υψηλή σας αποστολή. Σας διαβεβαιώ, πως στο τέλος, όλοι θα δουν όσα εγώ είδα∙ και θα μάθουν ότι, όσο εύκολο είναι για τον καθένα να επαινεί τόσο δύσκολο είναι για όλους να διδαχθούν. Τούτοι, εάν δεν είναι εντελώς διεστραμμένοι, θα σας προσφέρουν με ήσυχη τη συνείδησή τους μια ευνοϊκή ετυμηγορία, όπως, εν τέλει, καθείς καθοδηγείται από το μεγαλείο της ήρεμης ψυχής του: γιατί οι θησαυροί του πνεύματος κομίζονται μονάχα από το ίδιο μας το πνεύμα. Και καθώς στο πνεύμα καθενός από εμάς υπάρχει μια κάποια φυσική αγιότητα που, ενθρονισμένη στο δικαστήριο της νόησης, ασκεί την κρίση περί του καλού και του κακού, του φωτός και του σκότους, έτσι θα συμβεί να γεννηθούν από τις μύχιες σκέψεις του καθενός πιστοί, δίκαιοι μάρτυρες και υποστηριχτές του δικού σας σκοπού. Απεναντίας, όσοι δεν συμφιλιωθούν μαζί σας, μα επιδιώξουν με νωθρότητα να υπερασπιστούν το σκότος της άγνοιας, και ως εγκεκριμένοι σοφιστές, να παραμείνουν ορκισμένοι σας εχθροί, τούτοι θα νιώσουν πως είναι οι ίδιοι ο δήμιος και ο εκτελεστής της ετυμηγορίας σας: γιατί όσο περισσότερο το κρύβουν στα βάθη της σκέψης τους τόσο αυτό θα τους βασανίζει. Έτσι, τα σατανικά φίδια, τυλιγμένα στα ανάκατα μαλλιά των Ερινυών, βλέποντας ότι οι πλεκτάνες εναντίον σας καταρρέουν, θα στραφούν για να δαγκώσουν το χέρι ή το στήθος του άδικου υποκινητή τους∙ μπήγοντας τα κοφτερά τους δόντια, θα στείλουν τον θάνατο σε όποιον σκόρπισε τα δηλητηριώδη νερά της Στύγας. Συνεχίστε, για να μάθουμε τι στ’ αλήθεια είναι ο ουρανός, οι πλανήτες και οι αστέρες∙ δείξτε μας πως οι άπειροι κόσμοι διακρίνονται μεταξύ τους∙ ότι ο άπειρος χώρος δεν είναι αδύνατος μα, αντιθέτως, αναγκαίος∙ και ότι σε ένα άπειρο αιτιατό ταιριάζει ένα άπειρο αίτιο∙ δείξτε μας ποια είναι η αληθινή ουσία, η ύλη, η ενέργεια και η αιτία του παντός∙ και τον τρόπο που όλα τα αισθητά και τα μικτά σχηματίζονται από τις ίδιες αρχές και τα στοιχεία. Κομίστε μας τη γνώση του απείρου σύμπαντος. Σχίστε σε κομμάτια τις κοίλες και τις κυρτές επιφάνειες, που τελειώνουν εντός και εκτός των στοιχείων και των ουρανών. Γελοιοποιείστε τις διάφορες σφαίρες και τους στερεωμένους αστέρες. Σπάστε και ρίξτε στη γη με τον εκκωφαντικό καταιγισμό των ζωντανών συλλογισμών σας όσα ο όχλος θεωρεί τα αδαμάντινα τείχη του πρώτου κινούντος και του έσχατου θόλου. Καταρρίψτε την αντίληψη ότι η γη είναι μοναδική και το κέντρο του παντός. Εξαφανίστε την επαίσχυντη πίστη στην πεμπτουσία. Χαρίστε μας τη γνώση ότι η σύνθεση του αστέρα και του κόσμου μας είναι παρόμοια με όλων των αστέρων και των κόσμων που μπορούμε να δούμε. Και πως, μέσω των διαδοχικών και περιοδικών φάσεων, κάθε μεγάλος, απέραντος και άπειρος κόσμος θρέφει και θρέφεται από τους μικρότερους και λιγότερο σημαντικούς άπειρους κόσμους. Απαλλάξτε μας από τους εξωτερικούς κινητές και, μαζί με αυτούς, από τα όρια τούτων των ουρανών. Ανοίξτε μας τις πύλες, ούτως ώστε να δούμε την ομοιότητα του κόσμου μας με τους άλλους αστέρες. Δείξτε μας πως η σύσταση των άλλων κόσμων που βρίσκονται στον αιθέρα είναι παρόμοια με τη δική μας. Δείξτε μας καθαρά πως η κίνηση του παντός εκπορεύεται από τον παλμό της εσωτερικής ψυχής ώστε, εν τέλει, υπό το φως μιας τέτοιας ενατένισης, να προχωρήσουμε με βήμα σταθερό στη γνώση της φύσης.

Giordano Bruno, Περί του Απείρου, του Σύμπαντος και των Κόσμων, μτφρ. Ισιδώρα Στανιμεράκη, επιμ.-πρόλ. Παναγιώτης Δόικος, εκδ. Ρώμη, Θεσσαλονίκη 2015, 218-220.