Λαμπρινός Ευστ. Πλατυπόδης, Το δραματικό στοιχείο στην οντολογία του Πλωτίνου, εκδ. Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα 2015, σσ. 220.
Πολύ καλή είναι η διατριβή του Λ. Ε. Πλατυπόδη πάνω στη φιλοσοφία του ιδρυτή του νεοπλατωνισμού Πλωτίνου. Λίγες είναι οι διαφωνίες μου. Για παράδειγμα, δεν συμφωνώ ότι η υπέρτατη αρχή του νεοπλατωνικού συστήματος με την ονομασία Εν στερείται παντελώς ετερότητας. Το χωρίο προς υπεράσπιση της άποψης αυτής που φέρνει ο συγγραφέας είναι σωστό, αλλά άλλα χωρία των Εννεάδων, όπως έδειξα στην βιβλιοκριτκή μου για το έργο του Γεωργίου Λέκκα, Πλωτίνος. Προς μία οντολογία του τρόπου (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση 2009) στο περιοδικό Κριτικά 2009-20 (Έντυπη έκδοση: Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα 2009, 193-202) δείχνουν το αντίθετο. Επίσης, το πρόβλημα του κακού δεν συζητείται εκτενώς, αν και κάτι τέτοιο θα ήταν αναμενόμενο σε ένα έργο που χωρίς να εστιάζει στην τραγικότητα έχει ως θέμα του τη δραματικότητα, η οποία είναι γένος της πρώτης (βέβαια ορθά ο συγγραφέας διευκρινίζει ότι οριοθετεί το θέμα του εκλαμβάνοντας την έννοια του δραματικού με την κυριολεκτική σημασία του, και όχι ως το δυσάρεστο, το οδυνηρό, το θλιβερό, το συγκινητικό, το συνταρακτικό και το ταραχώδες -σ. 17).
Με κάτι άλλο που δεν συμφωνώ είναι η υιοθέτηση από τον συγγραφέα της άποψης του John Rist ότι η ψυχή κατά την άνοδό της στο Εν δεν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με Αυτό. Ο Rist επιχειρηματολογεί στη βάση της απρόσιτης ετερότητας του Ενός. Ωστόσο, ο ίδιος ο Πλωτίνος δεν διευκρινίζει το θέμα. Όμως εφόσον ο ίδιος ο σοφός κατάφερε τέσσερις φορές να επιτύχει την μυστική ένωση με το Εν, σημαίνει ότι σε μεγάλο βαθμό ταυτίστηκε με τον Θεό. Αυτός ήταν και ο στόχος πολλών μυστηριακών λατρειών της ύστερης αρχαιότητας, δηλαδή η αποθέωση του μυημένου. Ας σημειωθεί εδώ η αντίφαση του συγγραφέα, ο οποίος ενώ πρωτύτερα είχε αρνηθεί την ετερότητα του Ενός, τώρα αναφέρεται στην άποψη του Rist, επαναφέροντάς την στο προσκήνιο, και μάλιστα την αποδέχεται! (σ. 184). Η αντίφαση και η απροσεξία του συγγραφέα είναι σκόπιμες, διότι έτσι επιβεβαιώνεται η θέση του περί της ύπαρξης δραματικότητας στη διαδικασία επιστροφής της Ψυχής, ιδιαίτερα όταν φθάνει πλησίον του Ενός. Έτσι όμως ο συγγραφέας παραποιεί τα δεδομένα του και χρησιμοποιεί μία προκρούστεια λύση. Με την εμμονή του περί της δραματικότητας στο έργο του Πλωτίνου, ο Πλατυπόδης αναζητά τον χριστιανισμό σε λανθασμένη τοποθεσία!
Κατά τα άλλα, πολύ καλή είναι η ανάλυση της Ψυχής στο έργο του Πλωτίνου και ευρηματικό και πετυχημένο το νέο σχεδιάγραμμα της πλωτινικής ψυχολογίας που παρέχεται στη σελίδα 114, γλαφυρός και προσεγμένος ο λόγος, ορθή η χρήση της ορολογίας και πλούσια και ενημερωμένη η βιβλιογραφία. Επομένως, συνιστώ το βιβλίο αυτό τόσο στους ειδήμονες ελληνιστές και μελετητές του νεοπλατωνισμού, όσο και στους φιλόπονους αναγνώστες ως εισαγωγικό έργο στη φιλοσοφία του Πλωτίνου.
