Αλμπερτίνος. Ω, Φιλόθεε,
οι φωνές του όχλου, η αγανάκτηση των αχρείων, οι διαμαρτυρίες των αφυών, η
περιφρόνηση των σατράπηδων, η ανοησία των μωρών, η κουταμάρα των σχολαστικών,
οι κατηγορίες των πλανερών, οι μομφές των μηχανορράφων και η δυσφήμιση των φθονερών,
δεν θα μπορέσουν να μου στερήσουν την ευγενή σου όψη, μήτε θα με διώξουν από τη
θεϊκή μας συζήτηση. Κρατήσου, αγαπητέ μου Φιλόθεε, κρατήσου∙ μην αποκαρδιώνεσαι
και μην υποχωρείς, ακόμη κι αν η μεγάλη και σπουδαία σύγκλητος της μωρής
άγνοιας σας απειλεί με πλήθος συνωμοσιών και τεχνασμάτων, λαχταρώντας να
καταστρέψει το θειο έργο και την υψηλή σας αποστολή. Σας διαβεβαιώ, πως στο
τέλος, όλοι θα δουν όσα εγώ είδα∙ και θα μάθουν ότι, όσο εύκολο είναι για τον
καθένα να επαινεί τόσο δύσκολο είναι για όλους να διδαχθούν. Τούτοι, εάν δεν
είναι εντελώς διεστραμμένοι, θα σας προσφέρουν με ήσυχη τη συνείδησή τους μια ευνοϊκή
ετυμηγορία, όπως, εν τέλει, καθείς καθοδηγείται από το μεγαλείο της ήρεμης
ψυχής του: γιατί οι θησαυροί του πνεύματος κομίζονται μονάχα από το ίδιο μας το
πνεύμα. Και καθώς στο πνεύμα καθενός από εμάς υπάρχει μια κάποια φυσική
αγιότητα που, ενθρονισμένη στο δικαστήριο της νόησης, ασκεί την κρίση περί του
καλού και του κακού, του φωτός και του σκότους, έτσι θα συμβεί να γεννηθούν από
τις μύχιες σκέψεις του καθενός πιστοί, δίκαιοι μάρτυρες και υποστηριχτές του
δικού σας σκοπού. Απεναντίας, όσοι δεν συμφιλιωθούν μαζί σας, μα επιδιώξουν με
νωθρότητα να υπερασπιστούν το σκότος της άγνοιας, και ως εγκεκριμένοι
σοφιστές, να παραμείνουν ορκισμένοι σας εχθροί, τούτοι θα νιώσουν πως είναι οι
ίδιοι ο δήμιος και ο εκτελεστής της ετυμηγορίας σας: γιατί όσο περισσότερο το κρύβουν
στα βάθη της σκέψης τους τόσο αυτό θα τους βασανίζει. Έτσι, τα σατανικά φίδια, τυλιγμένα
στα ανάκατα μαλλιά των Ερινυών, βλέποντας ότι οι πλεκτάνες εναντίον σας καταρρέουν,
θα στραφούν για να δαγκώσουν το χέρι ή το στήθος του άδικου υποκινητή τους∙ μπήγοντας
τα κοφτερά τους δόντια, θα στείλουν τον θάνατο σε όποιον σκόρπισε τα δηλητηριώδη
νερά της Στύγας. Συνεχίστε, για να μάθουμε τι στ’ αλήθεια είναι ο ουρανός, οι πλανήτες
και οι αστέρες∙ δείξτε μας πως οι άπειροι κόσμοι διακρίνονται μεταξύ τους∙ ότι
ο άπειρος χώρος δεν είναι αδύνατος μα, αντιθέτως, αναγκαίος∙ και ότι σε ένα
άπειρο αιτιατό ταιριάζει ένα άπειρο αίτιο∙ δείξτε μας ποια είναι η αληθινή
ουσία, η ύλη, η ενέργεια και η αιτία του παντός∙ και τον τρόπο που όλα τα
αισθητά και τα μικτά σχηματίζονται από τις ίδιες αρχές και τα στοιχεία. Κομίστε
μας τη γνώση του απείρου σύμπαντος. Σχίστε σε κομμάτια τις κοίλες και τις κυρτές
επιφάνειες, που τελειώνουν εντός και εκτός των στοιχείων και των ουρανών. Γελοιοποιείστε τις διάφορες σφαίρες και τους στερεωμένους αστέρες. Σπάστε και
ρίξτε στη γη με τον εκκωφαντικό καταιγισμό των ζωντανών συλλογισμών σας όσα ο
όχλος θεωρεί τα αδαμάντινα τείχη του πρώτου κινούντος και του έσχατου θόλου.
Καταρρίψτε την αντίληψη ότι η γη είναι μοναδική και το κέντρο του παντός.
Εξαφανίστε την επαίσχυντη πίστη στην πεμπτουσία. Χαρίστε μας τη γνώση ότι η
σύνθεση του αστέρα και του κόσμου μας είναι παρόμοια με όλων των αστέρων και
των κόσμων που μπορούμε να δούμε. Και πως, μέσω των διαδοχικών και περιοδικών
φάσεων, κάθε μεγάλος, απέραντος και άπειρος κόσμος θρέφει και θρέφεται από τους
μικρότερους και λιγότερο σημαντικούς άπειρους κόσμους. Απαλλάξτε μας από τους εξωτερικούς
κινητές και, μαζί με αυτούς, από τα όρια τούτων των ουρανών. Ανοίξτε μας τις πύλες,
ούτως ώστε να δούμε την ομοιότητα του κόσμου μας με τους άλλους αστέρες. Δείξτε
μας πως η σύσταση των άλλων κόσμων που βρίσκονται στον αιθέρα είναι παρόμοια με
τη δική μας. Δείξτε μας καθαρά πως η κίνηση του παντός εκπορεύεται από τον παλμό
της εσωτερικής ψυχής ώστε, εν τέλει, υπό το φως μιας τέτοιας ενατένισης, να
προχωρήσουμε με βήμα σταθερό στη γνώση της φύσης.
Giordano Bruno, Περί του Απείρου, του Σύμπαντος και των Κόσμων,
μτφρ. Ισιδώρα Στανιμεράκη, επιμ.-πρόλ. Παναγιώτης Δόικος, εκδ. Ρώμη,
Θεσσαλονίκη 2015, 218-220.
